Η θρησκευτική πίστη μπορεί να
είναι μια φλόγα ερωτική που θερμαίνει την καρδιά του ανθρώπου ή ένα δροσερό
αεράκι ανακούφισης από τον κάματο του βίου, μπορεί να είναι μια ελπίδα. Τι
συμβαίνει όμως όταν η πίστη διαστρέφεται και μεταστρέφεται σε εφιαλτική
τροχοπέδη; Πού σταματά η πίστη και ξεκινά η θρησκοληψία; Κι ακόμη χειρότερα,
πού σταματά η ελευθερία και ξεκινά η καταδυνάστευση του ανθρώπου;
Ο Χρυσοβαλάντης, όταν δεν είναι
τραγικός ήρωας καθημερινών ιστοριών, είναι τραγικό θύμα μιας ιδιότυπης,
ενοχικής και οριακής πίστης. Ένα πρόσωπο που αναζητά διαρκώς την γαλήνη και την
ανάπαυση στην σχέση του με τον Θεό και, επίσης, έχει πειστεί ότι ο δρόμος προς
Αυτόν είναι κλειστός εξαιτίας της ροπής του προς την αμαρτία. Αυτό έχει παγιωθεί
στην σκέψη του εξαιτίας της αγωγής του και έχει διογκωθεί εξαιτίας του φόβου. Η
μυθιστορηματική του προσωπικότητα, σε πιο καθημερινές εκδοχές, δεν είναι
άγνωστη ούτε και σπάνια στον εκκλησιαστικό χώρο. Όσοι δεν κινούνται στο πλαίσιο
ή τις παρυφές αυτού του χώρου ή έστω του χώρου της πίστης, εξανίστανται όταν
ακούν λέξεις όπως: αμαρτία, εξομολόγηση, πνευματικός κλπ Ωστόσο για τον πιστό αυτές
αποτελούν κομμάτι της εκκλησιαστικής του ζωής και κανείς δεν θα διαφωνήσει ότι
είναι δικαίωμά του να επιλέγει αυτή την ζωή όπως και δικαίωμα των μη πιστών είναι
να ακολουθούν άλλη. Υπόθεση της Εκκλησίας βεβαίως είναι, και θα έπρεπε να
είναι, να φροντίζει ώστε αυτή η ζωή να εξελίσσεται φυσιολογικά, δηλαδή
αγιαστικά, και να βοηθά τους πιστούς της να θεμελιώσουν μια προσωπική και πάντα
ελεύθερη σχέση με τον Θεό.
Στα χρόνια του Πανεπιστημίου
καθηγητής μας, σπουδαίος Θεολόγος, πιστός ιεράρχης και καλός άνθρωπος,
αντιδιαστέλλοντας την πρακτική των σημερινών ιερέων με εκείνη των πατέρων της
Εκκλησίας, επισήμαινε ότι σήμερα οι παπάδες μας, κυρίως από άγνοια, δεν
Θεολογούν αλλά καθηκοντολογούν. Κατακεραυνώνουν τους πιστούς με ένα σύνολο από
«πρέπει» μετατρέποντας την χαρά της Κοινωνίας σε φόβο. Με αυτό, φυσικά, δεν
εννοούσε ότι όλα επιτρέπονται αλλά ήθελε να μας τονίσει ότι όλα συγχωρούνται.
Η σχέση μας με το Θεό και κατ’
επέκταση με τον εαυτό μας και τον συνάνθρωπο, έχει ως προϋπόθεση την βεβαιότητα
ότι η άλλη πλευρά μας αποδέχεται όποιοι κι αν είμαστε και μας αγαπά όπως κι αν
είμαστε. Ποιος όμως θα μας το διδάξει αυτό;
Υπάρχει μια σπουδαία παραβολή στην
Καινή Διαθήκη, που, ακόμη κι αν είχε χαθεί όλο το υπόλοιπο κείμενο, πάλι
ακέραιο θα παρέμενε το περιεχόμενο της διδασκαλίας και το μήνυμα του Ευαγγελίου
και μόνο αυτή αν σωζόταν. Είναι η παραβολή του ασώτου[1]. Του σπλαχνικού
πατέρα που δέχτηκε πίσω το γιο του χωρίς να ρωτήσει τίποτα. Του γιου που
ομολόγησε: Ήμαρτον... Επιστροφή και αποδοχή, συγχώρεση και συγγνώμη,
συντελέστηκαν ταυτόχρονα και, κυρίως,
απροϋπόθετα, χωρίς όρους και ανταλλάγματα. Πατέρας και γιος παρακάθισαν στο
δείπνο της χαράς, στην Τράπεζα της Ευχαριστίας. Τι σπουδαία παραβολική
αποτύπωση της Εκκλησίας και των μυστηρίων της, της Θείας Ευχαριστίας, της
Μετανοίας, της Αγάπης…
Θα επέστρεφε ο άσωτος υιός, αν
δεν ήξερε ότι τον προσμένει ένας σπλαχνικός πατέρας; Νομίζω πως όχι. Νομίζω πως
κανείς μας δεν χτυπά πόρτες κλειστές.
Συχνά βέβαια ο Θεός παριστάνεται,
από ιερείς και Θεολόγους, ως ο χωροφύλακας ή ο εισαγγελέας, και τα
συσσωρευόμενα στην ανθρωπότητα δεινά, από το θάνατο έως τον παραμικρό πόνο ή
ακόμη και τα δυσμενή καιρικά φαινόμενα, ως αποτελέσματα της αμαρτωλότητας μας και,
συνεπώς, δίκαιες τιμωρίες, «Θεομηνίες» που επιβάλλονται σ’ εκείνους που ζουν μια
ζωή που δεν είναι σύμφωνη με το θέλημά Του. Επίσης συχνά η σχέση Θεού και
ανθρώπου γίνεται μάλλον σχέση φόβου, υπολογισμού και ωφελιμισμού. Ποια
ομοιότητα έχει όμως αυτός ο Θεός με τον πατέρα της παραβολής; Καμία.
Παραχαράκτες, στην πλειοψηφία
μας, οι πιστοί, υποκρύπτουμε τα κίνητρά μας εμφανίζοντας μιαν πλαστή υπακοή στο
Θείο θέλημα υποκριτική και, κυρίως, σκόπιμη. Μια υπακοή και μια υποταγή που
ζητά ανταλλάγματα για να εξαγοράσει τον φόβο του θανάτου και τίποτε άλλο.
Οδηγοί μας σ’ αυτή την υποκρισία,
που άλλοτε γίνεται αγωνία και, στις πιο βαριές μορφές της όπως στον
Χρυσοβαλάντη, τρέλα, είναι όσοι επιδιώκουν να υποτάξουν, να χειραγωγήσουν και
να εξουσιάσουν τον άνθρωπο. Αυτόν που πλάστηκε ελεύθερος, «κατ’ εικόνα και καθ’
ομοίωσιν», όπως μας διαβεβαιώνει η Γραφή κι αυτό, εκτός από τα άλλα Θεία δώρα,
σημαίνει ότι πλάστηκε αυτεξούσιος άρα εκείνος θα διαλέξει ποια στιγμή, από
ποιον δρόμο και με ποιον τρόπο θα επιστρέψει στον Θεό. Βεβαίως, ελεύθερη
επιλογή δεν σημαίνει πάντα και σωστή επιλογή, όμως πάντα, ως το τέλος των «εσχάτων
ημερών», ο Θεός θα είναι «εκεί» και θα μας περιμένει με ορθάνοιχτη την πόρτα.
Ελένη Λιντζαροπούλου
Θεολόγος – ποιήτρια
Το κείμενο γράφτηκε για το πρόγραμμα της παράστασης
«Μάρτυς μου ο Θεός» του Μάκη Τσίτα σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη με τον Ιωσήφ
Ιωσηφίδη στον ρόλο του Χρυσοβαλάντη. Για την παράσταση ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ
Οι φωτογραφίες είναι από την παράσταση του Μάρτυς μου ο Θεός στις Φυλακές Κορυδαλλού με αφορμή την ίδρυση του Δικτύου για τον Πολιτισμό και την Εκπαίδευση στις Φυλακές "Γεώργιος Ζουγανέλης". Για την παράσταση στις Φυλακές ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ.
